Een fictiebepaling zorgt ervoor dat een bepaalde situatie die niet voldoet aan een wettelijke omschrijving, toch wordt geacht onder de situatie te vallen.

Misschien wel het bekendste voorbeeld is een fictiebepaling uit de Successiewetgeving 1956. De zogenaamde 180-dagen regeling.
Indien iemand iets 180 dagen vóór zijn overlijden schenkt, dan is er bij het overlijden geen sprake van vererving van dat gedeelte. Dat gedeelte is daarom niet belast met erfbelasting.
Om te voorkomen dat iedereen vlak vóór overlijden zijn vermogen gaat weg schenken, om zo aan de erfbelasting te ontkomen, heeft de wetgever een bepaling opgenomen in de wet die ervoor zorgt dat deze schenkingen worden geacht te krachtens erfrecht te zijn verkregen.

Fictie bepalingen zijn vooral terug te vnden in de Successiewet 1956.